قاسم آزادی احمدآبادی؛ ساجده عبدی؛ ابوذر رمضانی
چکیده
پیشینه و هدف: رویکرد جدید به محیطزیست در قرن حاضر و در نظر گرفتن آن بهعنوان یک جزء از سرمایه ملی کشورها، لزوم حفظ آن با بهکارگیری فناوریهای پاک همچون فناوری زیستی تبدیل به مهمترین دغدغههای بشر در سده حاضر شده است. در فصل سوم سند نقشه جامع علمی کشور که به اولویتهای علم و فناوری کشور اختصاص پیدا کرده، در اولویت الف خود ...
بیشتر
پیشینه و هدف: رویکرد جدید به محیطزیست در قرن حاضر و در نظر گرفتن آن بهعنوان یک جزء از سرمایه ملی کشورها، لزوم حفظ آن با بهکارگیری فناوریهای پاک همچون فناوری زیستی تبدیل به مهمترین دغدغههای بشر در سده حاضر شده است. در فصل سوم سند نقشه جامع علمی کشور که به اولویتهای علم و فناوری کشور اختصاص پیدا کرده، در اولویت الف خود در بخش فناوری، «فناوریهای محیطزیستی» را مطرح نموده و خواستار هدایت سرمایهها، هدایت نظام آموزشی و اصلاح و تجدید ساختارها و فرایندها بهمنظور رشد سریع این حوزه شده است. لذا هدف این پژوهش، مطالعه تأثیرات علمی، اقتصادی و اجتماعی پژوهشهای صورت گرفته در حوزه محیطزیست به جهت انعکاسی شفاف از وضعیت فعلی حوزه مذکور در کشور ایران است.مواد و روش ها: پژوهش حاضر از نوع کاربردی بوده و با استفاده از رویکرد کمّی و علمسنجی انجام شده است. جامعه پژوهش 10268 مقاله از پایگاه اسکوپوس در حوزه محیطزیست طی سالهای 2012 تا 2021 بوده است که با بهرهگیری از روش های کتابخانه ای بهمنظور مبانی نظری و تحلیل کتابسنجی گذشته نگر ، پژوهشهای علمی حوزه محیطزیست را از نظر روند انتشار مقالات، وضعیت استنادات ثبت اختراع و وضعیت خوانندگان در بسترهای شبکههای مختلف شبکه اجتماعی مورد مطالعه قرار میدهد. همچنین در راستای بررسی میزان انعکاس مقالهها در رسانههای اجتماعی از دادههای پایگاه آلتمتریک بهرهبرداری شده و دادههای به دست آمده از آن پایگاه در نرمافزار اس پی اس اس مورد تحلیل آماری قرار گرفته است. درزمینه تجزیه و تحلیل استنباطی دادهها در این نرم افزار از آزمون همبستگی اسپیرمن استفاده شده است.نتایج: یافتهها نشان دادند بیشترین انتشار تولیدات علمی در سال 2021، بالاترین استناد به تولیدات علمی حوزه «محیط زیست» در سال 2018 و بیشترین تأثیر استناد با وزن نرمال شده به سالهای 2021 و 2019 تعلق دارد. همچنین بیشترین و کمترین امتیاز وزن استناد مقالات مربوط به سال های 2021 و 2014 است. علاوهبراین، بهره برداری از پژوهش ها در جهت خلق محصولات محیطزیستی در سال 2012 بهمراتب بهتر از سایر سال ها در دهه مورد بررسی بوده است و تعداد ثبت اختراعاتی که در سال 2012 (سال ابتدایی دهه مورد بررسی) به تولیدات علمی و پژوهشی کشور ایران در حوزه زیست فناوری استناد کردهاند نیز بیشتر از سایر سال های مورد بررسی است و این اختلاف به دلیل استفاده تولیدات علمی یاد شده توسط تعداد زیادی از ثبت اختراعات است که باعث رؤیتپذیری آنها میشود. بالاترین میزان انعکاس حوزه محیط زیست در شبکههای اجتماعی به ترتیب به نرمافزار مندلی، استناد دایمنشن، توییت کاربران، رسانههای خبری و فیسبوک تعلق داشت.بحث: بهمنظور افزایش رشد اقتصادی و حمایت و حفاظت از حقوق ثبت اختراع حوزه محیط زیست می بایست فراهمسازی زمینه های لازم مانند قوانین و مقررات و سایر زیرساخت های ضروری در دستور کار سیاستگذاری اقتصادی کشور قرار گیرد. از نگاهی دیگر، انتساب دقیق پیشرفتهای اقتصادی و فناورانه به مطالعات و پژوهشها کاری سخت و پیچیده است. سامانههای جهانی که بهمنظور رصد فعالیتهای علمی منتشرشده در سطح بینالملل اختصاص یافتهاند تلاش کردهاند ارتباطات پژوهشها با پروانههای ثبت اختراع را پیگیری کرده و تأثیرگذاری و تأثیرپذیری اقتصادی آن ها را تا حدی مشخص کنند. در هر صورت، بهطور واقعی و عینی دادههای دقیقی مبنی بر اینکه کدامیک از پژوهشهای حوزه محیط زیست به چه میزان دستاورد اقتصادی منجر شده، امری دشوار و تقریباً ناممکن است.